Áp lực đồng trang lứa, sự kỳ vọng của gia đình … khiến trẻ vị thành niên ngày càng có nguy cơ bị tổn thương tâm lý. Cha mẹ cần quan tâm thấu hiểu đúng cách để bảo vệ sức khoẻ tinh thần cho con.

Một báo cáo của UNICEF đã chỉ ra tỉ lệ cứ 1/7 trẻ vị thành niên (độ tuổi 10-19 tuổi) bị chẩn đoán mắc rối loạn tâm thần. Những biểu hiện bao gồm rối loạn cư xử, lo âu, trầm cảm, khuyết tật trí tuệ… có thể dẫn đến tổn hại về sức khoẻ, cuộc sống và năng lực tạo ra thu nhập sau này.

Theo PGS.TS Trần Thành Nam, Chủ nhiệm Khoa Các Khoa học Giáo dục – Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, các nguyên nhân góp phần gây ra áp lực tâm lý cho trẻ có thể đến từ kỳ vọng của cha mẹ hay từ chính bản thân con; định hướng tương lai mơ hồ do những bất ổn trong xã hội; kinh nghiệm và trải nghiệm ít nên khả năng vượt khó thấp; sự thay đổi của nội tiết tố trong giai đoạn dậy thì.

Đây là một trong những nội dung được chia sẻ tại buổi trò chuyện “Giải tỏa áp lực tuổi vị thành niên” của Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV). Tầm quan trọng của sức khoẻ tâm thần và định hướng đồng hành cùng con trẻ vượt qua những áp lực tâm lý cũng là những vấn đề được thảo luận cùng phụ huynh trong sự kiện.

“Sa sút sức khoẻ tinh thần dẫn đến hậu quả thật, mất khả năng học tập, mất khả năng tham gia các hoạt động trong xã hội như bình thường và nguy cơ lớn nhất là tự gây tổn thương thân thể, thậm chí là huỷ hoại bản thân. Đằng sau hành vi tự làm đau mang ý nghĩa là em có rất nhiều những cảm xúc tiêu cực, tổn thương tinh thần và không thể chia sẻ với ai được, không thể giải toả nên dùng nỗi đau cơ thể để làm dịu bớt hoặc giảm sự tập trung vào nỗi đau tinh thần.”, chuyên gia Trần Thành Nam giải thích.

Do đó, phụ huynh cần tìm hiểu cách giao tiếp phù hợp và thấu cảm với con. Đây là một trong những chìa khóa giúp giảm thiểu những áp lực tâm lý, đồng thời giúp phát hiện sớm những nguy cơ về sức khoẻ tâm thần ở con trẻ.

Với nhiều học sinh, sự lắng nghe từ cha mẹ chính là lời động viên giúp con cảm thấy mình được đón nhận và tôn trọng. Con sẽ cảm thấy dễ dàng chia sẻ những câu chuyện và suy nghĩ cá nhân, “cánh cửa tâm trí” của con cũng rộng mở đón nhận cha mẹ hơn. Phụ huynh có thể nắm được chuyện xảy ra với con, hiểu về quan điểm và góc nhìn của con. Nhưng trước hết, cha mẹ cần lắng nghe với một tâm trí thoải mái, cởi mở và không định kiến. 

PGS.TS Trần Thành Nam lưu ý rằng trong cuộc trò chuyện cùng con, tỉ lệ của cha mẹ nói so với con nên là 20% – 80% để nhằm tái kích hoạt giao tiếp giữa hai bên. Con là người dẫn dắt câu chuyện. Khi lắng nghe, cha mẹ nên tạm gác việc sử dụng điện thoại, máy tính; tránh đặt ra nhiều câu hỏi hoặc đưa ra những nhận xét mang tính chỉ trích hay giáo dục. “Cha mẹ nên biết rằng nhiều khi các con chia sẻ quan trọng không phải đơn thuần chỉ là kể tình tiết, câu chuyện hay tìm kiếm lời khuyên mà quan trọng hơn, con sẽ cần cha mẹ nhận ra được cảm xúc của con đằng sau câu chuyện đó.”

Tuy nhiên, tuỳ theo tính cách, không phải mọi trẻ nào cũng thích trò chuyện với cha mẹ hay sẵn sàng chia sẻ mọi suy nghĩ, tình cảm. Khi đó, phụ huynh cần chủ động quan tâm và theo dõi con, không nên có những trao đổi mang tính gượng ép mà nên cân nhắc thái độ và cảm xúc của con trước.

Một trong những lời khuyên mà chuyên gia đưa ra là hãy dành lời an ủi và đảm bảo cho con. Phụ huynh có thể chủ động gợi ý con hãy nhắn cho cha mẹ khi gặp vấn đề hoặc gặp khó khăn và cảm thấy không thể đương đầu được nữa; hay đơn giản nhất, hãy nói với con rằng “con là điều quý giá của bố mẹ”.

“Đó có thể là những lời “cứu mạng” con khi đứa trẻ bị rơi vào điểm rơi của cảm xúc.”, chuyên gia Trần Thành Nam nhấn mạnh.

Chăm sóc sức khoẻ tâm lý cho trẻ vị thành niên đòi hỏi nỗ lực quan tâm và góp sức từ phụ huynh, nhà trường và chính các con. Cùng với sự nâng cao nhận thức của xã hội, nhiều trường THPT, Đại học đã triển khai các chương trình và phòng chăm sóc sức khoẻ tâm lý cho học sinh, sinh viên. Cha mẹ và nhà trường đều có trách nhiệm xây dựng môi trường lành mạnh và giảm thiểu áp lực tâm lý cho học sinh, khuyến khích các con nhận thức đúng về sức khoẻ tinh thần và tìm kiếm hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý khi cần thiết.

Tại BUV, việc chăm sóc sức khỏe và tinh thần cho sinh viên luôn được nhà trường chú trọng nhằm giúp các bạn ứng phó với những áp lực căng thẳng từ học tập và đời sống cá nhân. Riêng trong năm 2021, phòng Tư vấn Tâm lý và Sức khỏe của BUV đã cung cấp hơn 200 buổi trị liệu cá nhân cho sinh viên. Hầu hết các trường hợp tham vấn đều liên quan đến các vấn đề trong mối quan hệ và mối quan tâm đến an sinh và sức khỏe tâm thần. Ngoài ra, thông qua các buổi trà đàm hai tuần một lần, dịch vụ tư vấn đã tạo ra một không gian an toàn và không phán xét để tất cả sinh viên có thể giải tỏa cảm xúc và nạp đầy lại năng lượng tích cực.